Punktem wyjścia do rozważań o zagładzie Romów i Sinti w literaturze polskiej musi być stwierdzenie bardzo skromnej obecności tej tematyki. Nie inaczej jest z ludobójstwem Ormian, masakrą w Srebrenicy, nazistowską eksterminacją osób chorych psychicznie – literatura polska nie wydaje się być specjalnie tymi problemami zainteresowana.
Magazyn żydowski
„Chidusz” 6/2021 o polsko-żydowskiej literaturze, osteopatii i drag kings
Na okładce wakacyjnego „Chiduszu” trzech polskich pisarzy, którzy patronują temu rokowi. Aby przeżyć Zagładę i zająć w polskiej kulturze poczesne miejsce, Tadeusz Różewicz, Krzysztof Kamil Baczyński oraz Stanisław Lem musieli ukryć swoje żydowskie „piętno”. Czy nadszedł już czas, aby „uznać” ich żydowskość?
Pinkwashing placu Cijon w Jerozolimie
Michael Sorkin (1948-2020) był jednym z najwybitniejszych nowojorskich architektów. Mawiał, że architektura nigdy nie jest apolityczna. W swoich artykułach, książkach i wykładach przekonywał, że odpowiednio zaplanowana przestrzeń może kontestować system i być narzędziem w walce o społeczną równość. „Władze Jerozolimy, zamiast rzeczywiście działać, próbują promować swoją wypaczoną ideę tolerancji”, pisał, protestując przeciwko manipulowaniu pojęciem tolerancji i rzekomą otwartością izraelskiego rządu na osoby LGBTQIA.
„Chidusz” 5/2021: od cholery po koronawirusa
Czerwcowy „Chidusz” to m. in. reakcje rabinów na epidemie w poprzednich wiekach, równościowa rewolucja w języku hebrajskim i zapomniana żydowska przeszłość wrocławskiego Psiego Pola.
Żydowska Argentyna – przybysze z Polski, prostytutki i jidyszkajt
„Polaca” oznaczała prostytutkę. Na Żydów z Polski mówiono „Rusos”, a Warszawskie Towarzystwo Wzajemnej Pomocy miało kontrolę nad domami publicznymi w Buenos Aires. Skąd wzięli się polscy Żydzi w Argentynie i dlaczego kojarzono ich przede wszystkim z prostytucją i handlem kobietami?
Majowy „Chidusz”: I Love Dick, taki Trik
Na okładce bohaterka opowiadania Trik Chris Kraus, amerykańskiej pisarki znanej najbardziej za sprawą swojej głośnej powieści o znamiennym tytule I Love Dick. Majowy „Chidusz” to oprócz dużej dawki literatury także rozmowy o języku jidysz i żydowskich powstaniach w obozach zagłady. Piszemy też o szabacie, Szawuot i polityce historycznej
Pesachowy „Chidusz” z „Zapiskami o Akiwie” Tony’ego Kushnera
Trzeci numer „Chiduszu” to uczta dla fanów literatury żydowskiej. Publikujemy w nim: Zapiski o Akiwie (drugi po Aniołach w Ameryce dramat Tony’ego Kushnera, który ukazuje się po polsku), opowiadanie Elisy Albert Czym ta noc różni się od innych nocy (o Joannie, która jedzie ze swoim pięknym, złotowłosym gojem do rodziców na „najnudniejsze święto na świecie”, tj. Pesach), Magdę, opowiadanie Izraela Joszuy Singera ze zbioru Perły oraz kolejny odcinek Czarnego młodzieniaszka Jankewa Dinezona (powieści okrzykniętej „pierwszym jidyszowym bestsellerem”).
„Chidusz” 2/2021 o Marcu, kinie i roli wina w judaizmie
Na okładce ptaki, które odlatują z Polski po Marcu ‘68. To nawiązanie do piosenki Skaldów W żółtych płomieniach liści, która dla wielu z nas jest smutnym komentarzem do wyrzucenia Żydów z Polski. W „Chiduszu” Jurek Sawka opowiada o tym, jak przespał swoją „emigrację”. Marcowy numer to również międzywojenne kino i rola alkoholu w tradycji żydowskiej. I – jak co miesiąc – literatura.
To wszystko jest jak sen
Pyta pan, czy się tam bawiliśmy? W tej naszej norze nie można było się ruszyć. I jeszcze teren był nierówny. Ale pamiętam, że się uczyliśmy. Ojciec nas uczył, i Wiluś przychodził i przynosił nam ze szkoły matematykę i inne przedmioty. W nocy zatykaliśmy dziurę w ścianie i paliliśmy świeczki.
Mnie się wydaje, że to jest sen, że to nie może być prawdą. W ogóle to jest niemożliwe. Co myśmy tam robili? Malutkie dzieci. Ani się bawić, ani nic. Czekaliśmy na Wilusia, aż wróci ze szkoły. Teraz, z perspektywy czasu, wydaje mi się, że chyba jakąś bajkę panu opowiadam.
Fryderyka Stein spędziła kilka lat okupacji pod podłogą w kuchni Bronisławy. Choć przeżyła wojnę, wkrótce miały na nią spaść kolejne tragedie.
Walka i męczeństwo, czyli Stolpersteiny w Polsce
Kamieni pamięci w Polsce przybywa. W 2019 roku pojawiły się w Zamościu, Oświęcimiu i we Wrocławiu. Wiosną 2020 roku – znów we Wrocławiu. A mimo to znajdziemy miasta, w których rodziny zainteresowane upamiętnieniem swoich krewnych słyszą od urzędników wyłącznie o „negatywnych opiniach IPN-u”. Decyzje dotyczące Stolpersteinów zapadają w tych miejscowościach arbitralnie, z pominięciem roli, jaką w dbaniu o żydowską historię mogłyby odegrać lokalne społeczności.
„Chidusz” 1/2021: „Perły” Izraela Singera i list do Philipa Rotha
Zobacz, o czym piszemy w nowym numerze
Niełatwe tezy Adama Puławskiego
Jan Karski nie dostarczał do Londynu raportów o Zagładzie, a właściwie to przekonywał, żeby o nazistowskim terrorze zbyt dużo nie mówić. Polskie podziemie traktowało Żydów jak obywateli drugiej kategorii, a eksterminację narodu żydowskiego uważało za niezbyt istotną sprawę – na pewno mniej ważną od eksterminacji Polaków.
„Chidusz” 10/2020: Żydowska samonienawiść i miłość do chrześcijaństwa
Na okładce biały niedźwiedź, bohater jidyszowego opowiadania Arna Mejzla z 1927 roku, którego pierwsze tłumaczenie na język polski publikujemy w grudniowym numerze. W tym „Chiduszu” amerykański talmudysta Daniel Boyarin rozprawia się ze swoją miłością do chrześcijaństwa, a Jacqueline Rose, brytyjska badaczka literatury, dekonstruuje mit żydowskiej samonienawiści. Ora Dresner opowiada o dawnych mieszkańcach najbardziej literackiej wrocławskiej willi, w której swoją siedzibę będzie miała Fundacja Olgi Tokarczuk.
Załadowany wóz czy pusty? Amos Oz o kulturze żydowskiej
W tytule Załadowany wóz czy pusty? pisarz nawiązał do talmudycznej anegdoty, która mówi, że jeśli na wąskiej drodze spotkają się dwa wozy, pierwszeństwo przejazdu ma ten, który jest załadowany. Tymczasem, przekonuje Oz, niemal żaden z odłamów halachicznego judaizmu nie może szczerze stwierdzić, że uznaje żydowski pluralizm za coś pozytywnego. Miłość do odmiennych przedstawicieli narodu żydowskiego jest zawsze warunkowa i sprowadza się do tego, że „ci drudzy” muszą się zmienić.
Chidusz 6/2022: Polish-Jewish literature, osteopathy and drag kings
On the cover of the summer issue: three Polish writers, whom we celebrate this year. In order to survive the Holocaust and be accepted by the Polish culture, Tadeusz Różewicz, Krzysztof Kamil Baczyński and Stanisław Lem had to hide their Jewish “stigma”. Is Poland ready to embrace their Jewishness? Baczyński i Różewicz: Poets Under…
Chidusz 5/2021: From Cholera to Coronavirus
In the new Chidusz we write, among other things, about rabbinic responses to the problems of pandemics in previous centuries, the equality revolution in Hebrew language and the forgotten Jews of Psie Pole / hundsfeld. From Cholera to Coronavirus: Recurring Pandemics, Recurring Rabbinic Responses Rabbi Edward Reichman analyzes the responses of nineteenth-century rabbis to…