Noworoczny „Chidusz” 7/2019 o miłości i seksie
Zobacz, o czym piszemy w numerze na Rosz ha-Szanę i nowy 5780 rok.
Bóg uspokoi was od wrogów i zamieszkacie bezpiecznie
Rabin Michael Schudrich w życzeniach na Nowy Rok zastanawia się, dlaczego w dwunastym rozdziale księgi Dwarim po zapewnieniu, że „Bóg uspokoi nas od naszych wrogów”, dodane jest – wydawałoby się zbędne – wyrażenie „i zamieszkacie bezpiecznie”.
Baal tokea
Warszawski rabin Yehoshua Ellis opowiada o swojej młodości, kiedy to konstruował fajki wodne do palenia marihuany, o religijnych nawróceniach (tszuwie) i o tym, jak bycie królem bonga utorowało mu drogę do bycia mistrzem dęcia w szofar (baal tokea).
Rozmnażajcie się, bądź płodni, seksu unikajcie
Ger, Słonim i Toldot Aharon to trzy chasydzkie grupy, w których kładzie się wyjątkowy nacisk na ideał świętości osiągany poprzez praktykowanie daleko idącej wstrzemięźliwości seksualnej. Koncept ten nazywa się kedusza, a badaniem jego teologicznych podstaw i powodów, dla których został on przyjęty w poszczególnych chasydzkich społecznościach, zajmuje się prof. Benjamin Brown z Wydziału Myśli Żydowskiej Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie.
W rozmowie z „Chiduszem” prof. Brown wyjaśnia między innymi, jak to możliwe, że wskaźnik dzietności wśród wymienionych grup nie maleje, i rozwikłuje zagadkę tego, czy małżonkowie rzeczywiście kochają się przez dziurę w prześcieradle. Tłumaczy też, skąd w ogóle wzięło się w chasydyzmie nieufne nastawienie do kwestii cielesności, mogące wydawać się sprzeczne z prawem żydowskim, które stosunki seksualne uważa za potrzebne i dobre.
Po raz pierwszy publikujemy też tłumaczenia na język polski „instrukcji” dla mężczyzn (przyszłych i już poślubionych małżonków) napisanych przez przywódców dynastii Słonim i Toldot Aharon. Dopóki nie trafiły one w ręce prof. Browna, pozostawały znane tylko w wąskim gronie chasydów, czyli tych, do których były skierowane.
Podsumowanie 5779 roku
Pisarz Henryk Grynberg opowiada o tym, jak minął mu 5779 rok:
„Przeszedłem z piekła do czyśćca – takiego ni tu, ni tam. Regularnie wstaję z wózka inwalidzkiego i kuśtykam podparty chodzikiem na czterech kółkach. Umiem wsiąść do czyjegoś samochodu i wysiąść, wejść po schodach i zejść, sam się kładę i wstaję, ubieram i rozbieram, kąpię się (siedząc) pod prysznicem. Najważniejsze, co się stało w mijającym roku, to to, że po kilku miesiącach zupełnej przerwy powróciłem do regularnego pisania, czyli mojego prawdziwego życia”.
Prof. Stanisław Krajewski pisze o kryzysach – świecie rządzonym przez populistów, trwałości Unii Europejskiej, impasie w sprawie nominacji dyrektora Muzeum POLIN czy przyszłości przywództwa w instytucjonalnym życiu żydowskim w Polsce. „Konflikty wewnętrzne są niestety coraz mocniejsze, często mają wymiar czysto osobisty, a to prowadzi do destrukcji. Z drugiej strony od zawsze pocieszamy się myślą, że konflikty świadczą o życiu”.
„Czy poza zagrożeniami dostrzegam w tych procesach coś dobrego?” – pyta Krajewski. – „Chyba przede wszystkim to, że coraz bardziej «wszyscy» są jak Żydzi: miliony ludzi traktują Europę jako swoje miejsce, a nie tylko obce otoczenie ojczyzny. Z tym zjawiskiem mamy też do czynienia w Polsce”.
Pamiętniki z Breslau
W trzeciej części pamiętników Rudi Herrnstadt opowiada o swoim życiu w Breslau od dojścia Hitlera do władzy w 1933 roku do momentu emigracji do RPA w 1936. Te trzy lata spędzone w Niemczech pełne są niepokoju związanego z coraz trudniejszą sytuacją materialną i coraz brutalniejszym antysemityzmem.
Z Polski do Izraela
Polscy Żydzi, Żydzi z Polski, Żydzi polskiego pochodzenia, Polacy pochodzenia żydowskiego. Wyjaśnień, kim są Polanim, istnieje wiele – wszystko zależy od tego, kim jest rozmówca i jaka jest jego historia. Karolina Przewrocka-Aderet przez kilka lat zbierała polskie ślady w Izraelu. W reportażu Polanim. Z Polski do Izraela przedstawia mniej lub bardziej znane historie, poczynając od narodzin ruchu syjonistycznego aż do dzisiaj. Książkę będzie można wygrać w konkursie na naszym profilu na Facebooku.
Kochaj bliźniego jak samego siebie
– oto wielka zasada Tory
Niektóre przykazania dość łatwo wstawić w ramy definicji. W Misznie możemy prześledzić choćby dyskusję Mędrców, którzy pragnęli uściślić wszelkie możliwe detale związane z nakazem mieszkania przez siedem dni w suce. Określili wysokość i szerokość szałasu, zdecydowali też, z jakich materiałów można go budować. Proces ustalania tych danych był w gruncie rzeczy dość prosty. Ale czy można w ten sam sposób potraktować miłość?
W Edenii, mieście przyszłości
W szóstej, ostatniej części swojej utopii, Ben-Jakub dramatycznie zakończy historię Kindiszmana. Zanim jednak do tego dojdzie, bohaterowie skupią swoją uwagę na klasykach literatury jidysz.
Ostatni odcinek Edenii oznacza, że od października w „Chiduszu” rozpoczniemy publikację tłumaczenia nowej książki. Tym razem będzie to powieść Der szwarcer jungermanczik Jakuba Dinezona, jednego z najsłynniejszych i jednocześnie najbardziej zapomnianych pisarzy jidysz, którego setna rocznica śmierci przypadła na 28 sierpnia 2019 roku. Wydany w 1877 roku Der szwarcer jungermanczik (Czarny młodzieniaszek) sprawił, że Dinezon stał się sławny. Pierwszy nakład książki rozszedł się na pniu – sprzedało się ponad 10 000 egzemplarzy. Der szwarcer jungermanczik śmiało może być więc nazywany pierwszym jidyszowym bestsellerem.
Bądźcie silni i wytrwali [Przymierze zmywarki]
Tematem queerowego komentarza do parszy Wa-jelech jest przymierze. Dla jego autora, Martina Kayki, tekst Biblii nie mówi jednak wyłącznie o nakazie przestrzegania przykazań danych przez Boga Izraelitom. Kayka opowiada swoją osobistą historię żałoby i pokazuje, jak trudno jest przestrzegać zasad przymierza po utracie kogoś, kto był istotną częścią naszego życia.
Siła w różnorodności
Tak jak świąteczny szałas, zdobiony całą mieszanką owoców i kwiatów, bogate i różnorodne są społeczności, których jesteśmy częścią – pisze autorka queerowego komentarza na Sukot, Linda Holtzman. Zgodnie ze zwyczajem uszpizin zaprośmy więc w tym roku do naszych szałasów wszystkich bez wyjątku, również tych, którzy zwykle nie są tam mile widziani, oraz „queerowe elementy nas samych”.
Dobrego i słodkiego roku!
„Chidusz” dostępny jest od 20.09.2019 w Empikach, księgarniach żydowskich w Warszawie (POLIN i ŻIH) i Krakowie (Jarden i Austeria) oraz na publio.pl. Zapraszamy do prenumeraty. Przyjemnej lektury!
Szana towa u-metuka!
Partnerem wydawniczym noworocznego „Chiduszu” jest Strefa Kultury Wrocław w ramach Wrocławskiego Programu Wydawniczego.
Pomóż
Dalsze istnienie „Chiduszu” zależy także od Ciebie. Jeśli doceniasz poziom publikowanych w „Chiduszu” artykułów, prosimy o darowiznę, która umożliwi nam kontynuowanie działalności. Można ją przekazać przez PayPala bądź przelewem na nasze konto bankowe. Kliknij tutaj, aby przejść do informacji o numerach kont. Dziękujemy za pomoc!