historia

Chodź na Pragę! [O książce Adama Dylewskiego]

Początkowo wydawało się, że uda się odbudować Wielką Synagogę (w której Niemcy podczas okupacji urządzili odwszalnię). Zebrano nawet większość potrzebnych funduszy. Kiedy jednak okazało się, że na Pradze jest coraz mniej Żydów, a większość z nich zdążyła już wyjechać do powstającego właśnie Izraela albo na Zachód, zaangażowanie w ten projekt – także ze strony żydowskiej – osłabło. Ostatecznie ruiny synagogi rozebrano w 1954 roku. Obecnie w tym miejscu znajduje się przedszkolny plac zabaw.

W Niemczech jak w hotelu, w Izraelu jak w domu

„Mam koleżankę, która pochodzi z Rygi, i ona dziwi się, dlaczego my tak rozpaczamy, rozdrapujemy te rany. »Wyrzucili was i mieliście spokój, my dziesięć lat musieliśmy walczyć o to, żeby wyjechać ze Związku Radzieckiego«, mówi. I to jest ta różnica – oni walczyli i wygrali, my o nic nie walczyliśmy, wielu z nas nie chciało wyjeżdżać z Polski, a dostało kopa w tyłek. W końcu przerobiliśmy to na sukces, ale przecież nie wszyscy”, mówi Amalia Reisenthel, wrocławianka, pomarcowa emigrantka.

Teologiczna droga do Zagłady

„Dość powszechnie uważa się, że poglądy Lutra wynikają z jego zawiedzionych nadziei na konwersję Żydów. To nieprawda. Jeśli przyjrzymy się tekstom Lutra, jeszcze z okresu przed reformacją, na przykład jego komentarzom do Psalmów, widać, jak negatywny jest jego stosunek do Żydów. Nic w tym zresztą dziwnego, Luter był wówczas zakonnikiem katolickim i podzielał powszechnie przyjęte poglądy tego Kościoła. Od samego początku jest więc w nim antyżydowski sentyment i nie zmienia tego jeden tekst o pozytywnym wydźwięku z 1523 roku.”

Przestrzenie chasydyzmu

Wodziński przekonuje, że chasydyzm był przez badaczy do tej pory postrzegany z ograniczonej perspektywy. Przez lata zwracano uwagę głównie na intelektualne dziedzictwo ruchu, nie korzystano ze źródeł niechasydzkich, niehebrajskich lub niejidyszowych. Skupiano się na początkach ruchu, pomijając wiele aspektów, które uwidocznił jego późniejszy rozwój. Zajmowano się przede wszystkim chasydzkimi elitami, a do tego patrzono na chasydyzm jako zjawisko ahistoryczne, dające się zdefiniować w niezmienny sposób.

A Hasidic Spatial Turn

Professor Marcin Wodziński argues that historians have studied Hasidism from a limited perspective, which is surprising considering that it was a movement of enormous cultural significance throughout Eastern Europe, and that it shaped modern thinking about Ashkenazi Jews in the eighteenth and nineteenth centuries. (…) Researchers, unfamiliar with the geography of the region, found it difficult to assign traditional names to places that fell within the borders of modern Poland or Ukraine. The Historical Atlas of Hasidism remedies this type of methodological error by firmly embedding key questions of Hasidism in a spatial turn.

Koniec wasz bliski, pakujcie walizki

Ofiarą antysemickiej nagonki i symbolem afery encyklopedystów stał się Adam Bromberg, utalentowany wydawca książek naukowych, przed ‘68 człowiek sukcesu, po ‘68 – wróg ludu. O jego życiu, przed i po granicznej dacie, opowiada „Memorbuch” Henryka Grynberga.