Żydowski ślub krok po kroku
ŻYDOWSKI ŚLUB SKŁADA SIĘ Z WIELU CIEKAWYCH ELEMENTÓW, O KTÓRYCH BYĆ MOŻE NIE WSZYSCY WIEDZĄ. Zobaczmy zatem, JAK krok po kroku WYGLĄDA TA CEREMONIA.
Poszczenie
Często kala (panna młoda) wraz z chatanem (panem młodym) poszczą w dzień ślubu od momentu, gdy się obudzą, aż do ceremonii zaślubin. I choć ich goście jedzą normalnie, to tradycyjnie dla pary młodej dzień zaślubin jest jak Jom Kipur (Miszna Brura 573:8). Dopóki nie wypiją wina bądź soku winogronowego pod chupą, zachowują więc post.
Oddzielenie
Para młoda tradycyjnie nie widzi się w dniu ślubu aż do chwili, kiedy staje pod chupą. Niektóre pary nie widzą się i dłużej: od sobotniej nocy aż do samej ceremonii, choć ta tradycja stopniowo ulega zmianie. W Talmudzie czytamy, że młodzi przed ślubem powinni być strzeżeni (TB Brachot 54b). Jeśli jednak udają się do miejsc, gdzie znajdują się inni ludzie – a przy tym nie spodziewamy się, że młodzi mogą spotkać się przypadkowo – nie ma potrzeby ustanawiania szomera (strażnika) (Raw Wosner w Lew Ita 12; przypis 55).
Kabalat panim (Przyjęcie gości)
Kiedy goście przybywają na ślub, zazwyczaj podaje się im napoje i przekąski. Zaproszenia na ceremonię, poza informacją o godzinie uroczystości, zawierają także zaproszenie na kabalat panim. Podczas przyjęcia członkowie rodzin (tradycyjnie obie matki) tłuką razem talerz. Obyczaj ten to z jednej strony przypomnienie, że nie ma już Świątyni (odnosi się do tego również tłuczenie kieliszków na zakończenie ceremonii zaślubin), z drugiej zaś strony w sposób symboliczny przygotowuje rodziców pary młodej na pożegnanie z dziećmi, które – przez akt małżeństwa – odtąd będą tworzyć nową, własną rodzinę.
Tłuczenie talerzy odbywało się dawniej na zakończenie tnaim – ceremonii przedślubnej, podczas której rodziny porozumiewały się co do warunków małżeństwa (tnaim – hebr.: warunki). Dziś nie jest to już powszechne, jednakże wielu rabinów wymaga od pary młodej podpisania kontraktu przedślubnego (o takiej konieczności przekonują m.in. rabini zrzeszeni w Rabbinical Council of America, International Rabbinic Fellowship; takiej umowy wymagamy również we Wrocławiu).
Tisz (stół) chatana, kolejna część kabalat panim, to stół z poczęstunkiem, wokół którego gromadzą się goście. Rabin wraz z panem młodym oraz świadkami śledzą tekst ketuby (kontraktu małżeńskiego) upewniając się, że mężczyzna wchodzący w związek małżeński rozumie przyrzeczenie składane wobec wybranki serca. Następnie ketubę podpisują świadkowie, potem rabin bądź pan młody (panna młoda zazwyczaj składa swój podpis pod chupą).
Kala również może w tym czasie przyjmować gości przy swoim stole, na którym znajdują się napoje, przekąski i Tora. Zarówno przy jej stole, jak przy tiszu chatana goście mogą prosić o błogosławieństwo bądź też błogosławić przyszłe małżeństwo.
Następnie pośród tańców i śpiewów chatan jest wprowadzany do kolejnego tradycyjnego obrzędu – badeken (jid. ‘zakrywać’). Ojciec i przyszły teść (bądź rodzice) prowadzą pana młodego do panny młodej. Para spogląda na siebie po raz ostatni przed rozpoczęciem ceremonii, po czym chatan zakrywa twarz młodej. Niektórzy sądzą, że zwyczaj służy ukryciu fizycznego piękna, aby móc w czasie uroczystości spoglądać tylko na dobre czyny i na rodzinę, z której pochodzi młoda; inni uznają, że zakrywanie oczu symbolizuje pełne skoncentrowanie się kobiety na przyszłym mężu, a nie na kimkolwiek innym. Rytuał ten pozwala chatanowi również upewnić się, że nie poślubia on innej kobiety – jak to się stało w przypadku biblijnego Jakuba i córki Lawana. Zasłonięcie jest na tyle ważne, że twierdzi się nawet, że woalka okrywająca głowę jest już samą chupą. Kobieta nosi ją aż do zakończenia ceremonii.
Procesja
Po badeken pan młody (a później również panna młoda) są prowadzeni pośród pieśni i tańca do chupy. Czynią to rodzice. Podczas drogi mogą trzymać oni w ręku świece symbolizujące promieniujące szczęście, które wypłynie z małżeństwa ich dzieci. Tradycyjnie, gdy młodzi spotkają się pod chupą, kala okrąża chatana trzy bądź siedem razy (w zależności od tradycji, w jakiej para wyrosła). Niektórzy mówią, że symbolizuje to ochronę, jaką żona zapewni mężowi, oraz że zbuduje ściany potrzebne do stworzenia ich wspólnego domu.
Tradycja trzykrotnego okrążania pochodzi od trzech fragmentów Tory, w których czytamy, że mężczyzna powinien mieć żonę, a zwyczaj siedmiu okrążeń symbolizuje akt stworzenia świata: młodzi przez zawarcie małżeństwa tworzą swój nowy, całościowy mikroświat. Następnie kala staje po prawej stronie młodego.
Chupa (baldachim ślubny)
Ceremonia zaślubin odbywa się pod chupą, która symbolizuje nowy dom nowożeńców. Samo słowa chupa w języku hebrajskim używane bywa również dla określenia całej ceremonii ślubnej. Tradycja aszkenazyjska mówi, że chupa stoi na zewnątrz synagogi, można ją jednak też ustawiać w jej wnętrzu. Może być prosta: zrobiona ze zwykłego materiału używanego do szycia ubrań, do którego rogów przymocowuje się drążki. A może też to być rozbudowana konstrukcja udekorowana wyszukanymi tkaninami i świeżymi kwiatami. Chupa musi mieć dach, ale nie ma ścian. Powszechnie używa się do jej budowy talitu. Tradycja mówi, że ktokolwiek asystuje przy trzymaniu drążków wspierających chupę, dostąpi szczęścia rychłego ślubu.
Wino
Pierwsze błogosławieństwo pod chupą wypowiada się nad winem. Tak jak małżeństwo symbolizuje początek nowego życia, tak wino oznacza życie. Najpierw to sok winogronowy, który później zaczyna fermentować: staje się kwaśnym napojem, by wraz z upływem czasu zmienić się w coś wyjątkowego, co daje przyjemność. O winie mowa jest w Psalmie 23: Mój kielich jest przeobfity (כּוֹסִי רְוָיָה). Gdy młodzi wkroczą do swojego nowego domu, pierwszą rzeczą, jaką spotkają (przez symbol wina), jest obfitość dobra. Błogosławieństwo może być wypowiedziane przez rabina, honorowych gości lub też członków rodziny.
Kiduszin (formalne zaręczyny)
Nawet jeśli młodzi byli już zaręczeni przed ślubem, ten krok stanowi formalne, halachiczne zaręczyny. Obliguje to parę, by w przypadku rozstania wzięła rozwód, nawet, jeśli zerwali ze sobą przed ślubem. Żeby temu zapobiec zezwolono na zaręczyny tuż przed ceremonią ślubną.
W trakcie kiduszin panna młoda przyjmuje cenny podarunek od chatana. Tradycyjnie jest to gładki złoty pierścionek z delikatną dekoracją, bez kamieni szlachetnych. Z halachicznego punktu widzenia ważne jest, by jeden ze świadków potwierdził, że jest on warty przynajmniej jedną perutę (starożytna waluta). Nie ma się czym jednak przejmować, gdyż wszystkie dostępne pierścionki zaręczynowe mają taką wartość. Ważne natomiast, by pierścionek był zakupiony przez pana młodego za jego własne pieniądze – w przeciwnym razie nie może być uznany za jego prawdziwy dar dla panny młodej.
Chatan pokazuje pieścionek młodej i ogłasza, że poprzez przekazanie go jej stają się formalnie zaręczeni. Oto jesteś zaślubiona mi z tym pierścieniem, wedle Prawa Mojżesza i Izraela (הרי את מקודשת לי בטבעת זו כדת משה וישראל). Kobieta przyjmuje pierścionek i pozwala mężczyźnie, aby założył go na palec jej prawej dłoni.
Powszechnym zwyczajem jest, że panna młoda podczas przyjmowania pierścionka milczy. Jednakże coraz więcej par chce werbalizować moment zaślubin, aby potwierdzić dokonujące się kiduszin. Zwyczaj ten został opisany zresztą w Talmudzie (TB Kiduszin 12b).
Gdy pierścionek zostanie przyjęty, a jego wartość potwierdzona, świadkowie poświadczają, że młodzi zostali sobie zaręczeni.
Ketuba (Dokument małżeństwa)
Ketuba to dokument prawny napisany po aramejsku, chroniący prawa kobiety zarówno w małżeństwie, jak i na wypadek jego rozpadu. Prawdopodobnym jest, że to najstarsza na świecie powszechnie ustanowiona przedmałżeńska umowa, będąca w użyciu – jak potwierdzają źródła – jeszcze przed zburzeniem II Świątyni Jerozolimskiej.
Aby oddzielić zaręczyny od zaślubin, rabini wybrali ten moment na odczytanie ketuby (bądź jej fragmentu), wyszczególniając zobowiązania mężczyzny wobec jego przyszłej żony (interesujące jest, że nie działa to w drugą stronę). Odczytania może dokonać na przykład gość honorowy. Panna młoda po prostu akceptuje przeczytaną na głos keteubę, czasami zaś składa na niej swój podpis jako wyraz zgody.
Szewa brachot (Siedem błogosławieństw)
Sama ceremonia składa się z siedmiu błogosławieństw. To jest moment, kiedy młodzi muszą stanąć pod chupą (choć najczęściej stoją już pod nią od dłuższego czasu).
Odmawiane błogosławieństwa znajdują się w Talmudzie (TB Ketuba 8a). Zaczynają się od błogosławieństwa nad winem (inny kielich wina niż był użyty wcześniej podczas kiduszin). Następnych sześć błogosławieństw opisuje chwałę Boga jako Stwórcy, radość stworzenia i, szczególnie, radość małżeństwa.
Te same błogosławieństwa są recytowane na zakończenie uczty weselnej, tradycyjnie też na zakończenie każdego posiłku, który małżeństwo spożywa podczas pierwszego tygodnia małżeństwa. Mogą być wypowiadane przez tę samą osobę bądź każde przez kogoś innego. Poza tymi, którzy czytają błogosławieństwa, inne osoby (które na przykład ze względów halachicznych nie są w stanie błogosławić) mogą zostać poproszone o wyjaśnienie poszczególnych brachot w trakcie ich wypowiadania.
Niektóre pary odmawiają jeszcze dodatkowe błogosławieństwo, prosząc o radość w codziennych czynnościach. Ta modlitwa pochodzi ze starożytnego siduru rabina Amrama Gaona. Rabin David Stav twierdzi, że, wypowiadane przez kobietę, powinno być częścią ceremonii. Choć wielu rabinów się z nim zgadza, przeważnie nikt tego nie robi. Na zakończenie odmawiania Szewa brachot para wypija wino i ceremonia jest już prawie skończona.
Tłuczenie kieliszków
Potem jeszcze chatan tłucze kieliszek pod chupą, aby upamiętnić zniszczenie Świątyni. Szkło jest w taki sposób zabezpieczone, że chatan nie może się nim zranić. Zanim je stłucze, zazwyczaj recytuje się albo śpiewa Psalm 137:5: Jeżeli zapomnę cię, Jerozolimo, niech uschnie moja prawica (אִם-אֶשְׁכָּחֵךְ יְרוּשָׁלִָם תִּשְׁכַּח יְמִינִי0). Po rozbiciu szkła obecni na ceremonii wykrzykują zazwyczaj: Mazal tow!
Obrączka dla chatana
Coraz więcej kobiet chce wręczać swojemu ukochanemu obrączkę, a i wielu mężczyzn także wyraża taką chęć. Tu nie ma wyznaczników tradycji, kiedy miałoby się to zadziać, ale wiele par robi to właśnie po stłuczeniu szkła, jako ostatnią rzecz przed opuszczeniem chupy. Kala może wygłosić krótką przemowę albo wyrecytować kilka wersów podczas zakładania mężowi obrączki.
Cheder jichud (Pokój odosobnienia)
Po ceremonii pod chupą składa się życzenia młodej parze i prosi o błogosławieństwo.
Aby uroczystość zakończyć w pełni, para musi oddalić się na odosobnienie. Zostają odprowadzeni przez swoich świadków do pokoju, gdzie przez kilka minut mogą się wyciszyć w samotności i zrelaksować przed powrotem do gości weselnych. Świadkowie stoją na zewnątrz i pilnują, aby młodym nikt nie przeszkadzał, aby pozostali sami, dopóki nie będą gotowi do wyjścia.
Jeżeli, zgodnie z tradycją, pościli przez cały dzień, w tym pokoju powinno znaleźć się jedzenie. Mogą tam też być inne sposoby na odświeżenie się oraz komfortowe krzesła, by chwilę odpocząć po oficjalnie uznanym już małżeństwie.
Seudat micwa (Micwa uczty)
Gdy nowożeńcy są w cheder jichud, goście zasiadają do uczty weselnej, która sama w sobie jest micwą – obligacją wynikającą ze ślubu.
Kiedy młoda para wraca, rozpoczynają się tańce. Goście są zobligowani, aby mesameach ha-chatan we-et ha-kala – sprawić przyjemność parze młodej, co w praktyce oznacza taniec, śpiew, zabawne przedstawienia, żonglerkę – wszystko, co może wywołać uśmiech młodej pary.
Na koniec posiłku, po Birkat hamazon – odmawia się te same błogosławieństwa, które zostały wypowiedziane pod chupą. Na tym kończy się uroczystość zaślubin.