Rabin Jonathan Sacks: komentarze do Tory

Żydowski charakter [komentarz do parszy Pekudej]

Jesteśmy zobowiązani być bardziej skrupulatni w wypełnianiu przykazania cedaki niż w wypełnianiu jakiegokolwiek innego pozytywnego przykazania. Cedaka jest świadectwem prawego człowieka, potomka Abrahama, naszego ojca. Powiedziane było bowiem: „Albowiem umiłowałem go, aby polecił synom swoim (…) spełniać cnotę i sprawiedliwość [cedaka]”.

Piękno świętości czy świętość piękna [komentarz do parszy Wa-jakhel]

Postać Becalela dowodzi, że judaizm nie jest zupełnie obojętny na estetykę. Idea hidur micwa, „upiększania przykazania”, polega na tym, aby spełnić micwę w najbardziej estetyczny sposób. Szaty kapłanów wykonane były przecież „na cześć i na ozdobę” (Szemot 28:2). Cechy, które przypisuje się Becalelowi – mądrość, rozwaga i wiedza – to te same cechy, którymi określa się samego Boga, stwórcę wszechświata.

Lud twardego karku [komentarz do parszy Ki tisa]

To, że Żydzi nie porzucili swojej wiary nawet w trudnych okolicznościach, dowodzi, że potwierdzili przyjęcie przymierza. Uparci w swej nieufności wobec Boga przez większość historii opisanej w Biblii, stali się tym bardziej uparci w wierze w późniejszych wiekach. Żydzi byli nieposłuszni Bogu, gdy Jego obecność była blisko. Gdy jednak stał się nieobecny, pozostali Mu wierni. Oto paradoks ludu twardego karku.

Bracia. Dramat w pięciu aktach [komentarz do parszy Tecawe]

Nasza uwaga w parszy Tecawe skupia się na postaci starszego brata Mojżesza, Aarona, który do tej pory pojawiał się raczej na drugim planie. Cały fragment poświęcony jest roli kapłana (a ściślej arcykapłana), której Mojżesz nigdy, oprócz krótkiego epizodu, nie wypełniał. Fragment Biblii poświęcony kapłanom i ich dziedzictwu jest niezwykle istotny. Czy jest to jednak wystarczający powód, aby całkowicie usunąć z tego fragmentu Mojżesza? A może jego nieobecność ma tutaj większe znaczenie? Zdania komentatorów były podzielone.

Przenośny dom [komentarz do parszy Truma]

Często zapominamy, jak istotna była idea synagogi. Profesor Menahem Stern pisał, że judaizm, tworząc tę instytucję, zapoczątkował jedną z największych rewolucji w społecznej i religijnej historii, jako że była ona zupełnie nowym i wcześniej nieznanym środowiskiem religijnego kultu. Synagoga była Jerozolimą na wygnaniu, domem dla wszystkich żydowskich serc. Jest ona najgłębszym wyrazem monoteizmu, świadczy bowiem o tym, że gdziekolwiek zbierzemy się, aby zwrócić serca ku niebiosom, tam odnajdziemy Bożą Obecność.

Kochać przybysza [komentarz do parszy Miszpatim]

W Miszpatim znajdziemy wiele praw związanych ze sprawiedliwością społeczną: chroniących wdowy i sieroty; dotyczących zmiany odsetek od pożyczki udzielonej innemu członkowi przymierza; zapobiegających łapówkarstwu i ogólnej niesprawiedliwości. Jednak zarówno pierwsze, jak i ostatnie przykazanie zabrania krzywdzenia cudzoziemca (hebr. ger). Zawarta w Torze wizja sprawiedliwego i miłosiernego społeczeństwa ma dla nas fundamentalne znaczenie.

Co wydarzyło się na Synaju. Polityka wolności [komentarz do parszy Jitro]

Demokracja według modelu greckiego miała zawsze jedną zgubną wadę, którą Alexis de Tocqueville i John Stuart Mill nazwali tyranią większości, a Jacob Talmon demokracją totalitarną. Rządy większości nie dają żadnej gwarancji, że uszanowane będą prawa mniejszości. Jak słusznie w swojej Historii wolności zauważył Lord Acton, właśnie ten element polityki doprowadził do upadku Aten: „Panująca podówczas filozofia uczyła ich, że nie ma prawa wyższego nad prawo państwa – sam prawodawca stoi ponad prawem”. Inaczej było w judaizmie, gdzie prorocy upoważnieni byli do tego, aby podważyć autorytet króla, jeśli działał on niezgodnie z założeniami Tory.

Rozdzielenie wód: przyroda czy siły nadprzyrodzone? [komentarz do parszy Be-szalach]

Możemy więc patrzeć na rozdzielenie wód Morza Sitowia z dwóch perspektyw: jako na coś naturalnego lub nadprzyrodzonego. To drugie wytłumaczenie – że wody po obu stronach uniosły się, tworząc coś na kształt ściany – niesie o wiele silniejszy przekaz i w takiej formie weszło do żydowskiej pamięci. Jednak wyjaśnienie, że zadziało się to za sprawą sił przyrody, jest równie frapujące. Rydwany, dające zazwyczaj Egipcjanom przewagę, okazały się być ich największą zgubą, za to słabość podróżujących pieszo Izraelitów – ich największym zbawieniem.

Wbrew ich bogom [Komentarz do parszy Bo]

Plagi nie miały na celu jedynie ukarać faraona i jego podwładnych za karygodne traktowanie Izraelitów, ale również udowodnić, że egipscy bogowie nie mają żadnej władzy. W tej konfrontacji dochodzi do starcia mitu (gdzie bogowie są zwykłymi siłami, które można poskromić, przebłagać lub zmanipulować) i biblijnego monoteizmu, w którym etyka (sprawiedliwość, współczucie, ludzka godność) powstaje w przestrzeni spotkania Boga i człowieka.